Ülkeler ve şehirler gastronomi alanında yarışırken, spor etkinlikleri de kendi gastronomisi oluşturmaya çalışıyorlar. Bu yıl yaşanan iki etkinlikte bunu daha net şekilde gördük: Katar’da gerçekleşen Dünya Futbol Şampiyonası ve İngiltere’nin geleneksel Wimbledon Tenis Turnuvası. “Wimbledon Gastronomisi” diye bir kavram bile çıktı.
Gastronominin öne çıkışı, sadece bu iki etkinlikle sınırlı değil. Amerika’daki geleneksel spor etkinliklerinden biri olan beyzbol, kendine özgü bir gastronomiye sahiptir. Beyzbol maçlarında en popüler yiyeceklerin başında hot dog, sosisli sandviç, dondurma, patates kızartması, kola ve bira gelmektedir. Bu yiyecekler, genellikle stadyumlarda bulunan kafeteryalarda ve restoranlarda servis ediliyor.
Her etkinliğin gastronomisi kendine özel
Beyzbol maçlarında ayrıca, yerel lezzetleri yansıtan yiyecekler de bulmak mümkündür. Örneğin, Chicago’daki Wrigley Field stadyumunda, Chicago’ya özgü deep dish pizza ve Chicago dog gibi yiyecekler satılmaktadır.
Beyzbol maçlarının gastronomisi, Amerika’da bir kültür haline gelmiştir. Benzeri bir durum, dünyanın farklı yerlerindeki müzik festivallerinde de yaşanmaya başlandı.
Geçen hafta, Türkiye’deki catering sektörünün gelişmesinde önemli bir isim olan İstanbul Yemek şirketinin sahibi Hüseyin Bozdağ, kendisine Katar tarafından verilen teşekkür plaketini paylaştı. Bozdağ, beş atı yıldır, Katar’da catering alanında çalışmalar yapıyor. Dünya Futbol Şampiyonasında da hizmet veren önemli catering şirketleri arasında yer aldı.
Bunun üzerine kendisini arayarak, şampiyonanın bu yönüyle ilgi bilgiler aldım. Olayın arka planında dev bir endüstri, çok disiplinli bir hizmet ve akıllı bir strateji olduğuna şahit oldum.
Spor etkinliklerinde beslenme konusu etkinlikten daha önemli durumdadır. Her etkinlikte olduğu gibi Katar’da gerçekleşen 2022 Dünya Kupası’nda da takımların kendi beslenme uzmanları veya sporcuların bireysel beslenme koçları dikkat çekmesi de bundandır.
Ev dışı tüketim pazarı büyüyor
Ev dışı tüketim sektörü, ev dışında yemek yeme alışkanlığı olan tüketicilere yönelik olarak restoran, kafe, bar, catering, otel, hastane, okul gibi yerlerde sunulan gıda ve içecek hizmetlerini kapsar. Bu sektör, son yıllarda küresel ölçekte büyük bir gelişim göstermiştir. Örneğin, 2019 yılında küresel ev dışı tüketim pazarının büyüklüğü yaklaşık 3.4 trilyon dolar olarak tahmin edilmiştir. Bu pazarın 2020 yılında COVID-19 salgını nedeniyle bir düşüş yaşadığı ancak 2021 yılında toparlanmaya başladığı öngörülmektedir. Küresel ev dışı tüketim pazarının 2027 yılına kadar 4.2 trilyon dolara ulaşması beklenmektedir.
Catering servis alanı ise ev dışı tüketim sektörünün önemli bir alt kategorisidir. Catering servisi, toplu yemek hizmetinin kişinin istekleri doğrultusunda sağlanmasıdır. Catering servisi veren firmalar, etkinlikler, partiler ve diğer özel günler için yiyecek ve içecek hazırlamayı ve sunmayı içerir.
Ayrıca iş yerleri, okullar, hastaneler gibi kurumlara da düzenli olarak yemek tedariki sağlarlar. Küresel catering servisi pazarının büyüklüğü 2019 yılında yaklaşık 265 milyar dolar olarak hesaplanmıştır. Bu pazarın 2027 yılına kadar 472 milyar dolara çıkması öngörülmektedir. Başka bir araştırmaya göre bu rakam 900 milyar doları aşması bekleniyor.
Küresel ev dışı tüketim sektörünün ve catering servis alanının istihdam ve yemek servisi sayısı gibi verileri ise tam olarak bilinmemektedir. Ancak bazı tahminlere göre, 2019 yılında küresel ölçekte ev dışı tüketim sektöründe yaklaşık 60 milyon kişi çalışmaktaydı. Aynı yıl küresel catering servisi pazarında ise yaklaşık 15 milyon kişi istihdam edilmekteydi.
Küresel ev dışı tüketim sektöründe günde kaç yemek servisi yapıldığı ise net olarak bilinmemekle birlikte, bazı araştırmalara göre 2019 yılında dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 30’unun günde en az bir öğününü ev dışında tükettiği tahmin edilmektedir. Bu da günde yaklaşık 2.4 milyar yemek servisi anlamına gelmektedir.
Katar’daki Dünya Futbol Şampiyonası
Katar’da yapılan Dünya Futbol Şampiyonası’nda catering servisinin büyüklüğü hakkında net bir bilgi bulamadım. Ancak bazı tahminlere göre, turnuvada yaklaşık 1.5 milyon seyirci ağırlanmıştır. Bu da günde yaklaşık 50 bin kişiye catering servisi verilmesi anlamına gelmektedir.
Hüseyin Bozdağ’ın verdiği bilgiye göre ise, Organizasyon Komitesi, 8 ayrı stadyumun her biri için günde 60 bin olmak üzere 480 bin servis çıkarılmasını zorunlu kılmış. Catering servisi veren firmaların sayısı ve geliri ise bilinmemektedir. Ancak Katar’ın ev dışı tüketim sektörünün 2022 yılında 4.8 milyar dolar büyüklüğe ulaştığı öngörülüyor. Bu da catering servis alanının da önemli bir paya sahip olduğunu gösteriyor.
Katar, Müslüman bir ülke olduğu için, turnuva boyunca servis edilen yemeklerin çoğu helal olmasının yanı sıra, gıda güvenliği konusunda ayrıca tedbirler alındı ve en üst düzeyde standartlar uygulandı. Ayrıca, turnuva boyunca vegan ve vejetaryen yemekler de ihmal edilmedi.
2022 Dünya Kupası, catering sektörüne de önemli bir katkı sağladı. Turnuva boyunca, yaklaşık 100.000 kişi catering sektöründe istihdam edildiği biliniyor..
Katar’da düzenlenen FIFA Dünya Kupası’nda sunulan yemek, yiyecek miktarı, yemek, istihdam ve tüm ekonomik boyutlar hakkında bazı bilgiler:
15 milyon yemek
Katar’daki FIFA Dünya Kupası’nın ikramları, FIFA Dünya Kupası Katar 2022 İkram Hizmetleri (FWCQS) adlı şirketlerden oluşan bir konsorsiyum tarafından gerçekleştirilir. FWCQS, stadyumlar, taraftar bölgeleri ve medya merkezleri de dahil olmak üzere tüm turnuva mekanlarına yiyecek ve içecek hizmetleri sağlamaktan sorumluydu.
Turnuva sırasında 3 milyon kahvaltı, 5 milyon öğle yemeği ve 7 milyon akşam yemeği de dahil olmak üzere tahmini 15 milyon yemek servis edildi. Yemekler, Katar genelinde bulunan 15 mutfakta hazırlandı ve 500 kamyonluk bir filo ile mekanlara taşındı.
Katar’daki FIFA Dünya Kupası’nda servis edilen yemekler, geleneksel Katar yemekleri ve uluslararası mutfakların bir karışımıydı. En popüler yemeklerden bazıları shawarma, falafel, kabsa, humus ve pizzayı içeriyordu. Ayrıca vejetaryen ve vegan seçenekler de mevcuttu.
Katar’daki FIFA Dünya Kupası’nın ikramları tahmini 40.000 iş yarattı. Bu işler yemek hazırlama, yemek servisi ve temizlik dahil olmak üzere çeşitli alanlardaydı.
Katar’daki FIFA Dünya Kupası ikramlarının ekonomik etkisinin 1 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. Buna yiyecek, işçilik ve ulaşım maliyeti dahildir.
Döner ilk sırada
Yemek verilerine ek olarak, Katar’daki FIFA Dünya Kupası’nda servis edilen yiyeceklerle ilgili diğer bazı ilginç gerçekler şunlardır:
*En popüler gıda maddesi 2 milyon kez servis edilen shawarma’ydı yani döner…
*En popüler içecek 10 milyon kez servis edilen kola oldu.
*Turnuvada 1.000 farklı yemek türü servis edildi.
*Besinlerin yüzde 95’i yerel kaynaklıydı.
*Gıda atıklarının yüzde 100’ü geri dönüştürüldü.
2022 Dünya Kupası’nda servis edilen yemekler, dünya mutfağından çeşitli lezzetleri içeriyordu. Bu yemekler arasında, Türk yemekleri, İspanyol yemekleri, İtalyan yemekleri, Fransız yemekleri, Çin yemekleri, Japon yemekleri, Meksika yemekleri ve Amerikan yemekleri yer aldı.
Türk yemekleri arasında, kebaplar, pideler, lahmacunlar, börekler, baklavalar ve dondurmalar yer aldı.
İspanyol yemekleri arasında, paella, tapas ve tortillalar yer aldı. İtalyan yemekleri arasında, pizza, makarna ve tiramisu yer aldı.
Fransız yemekleri arasında, ekmek, peynir ve şarap yer aldı. Katar’da alkollü ürünler yasak olmasına rağmen şampiyona boyunca izin verildi.
Çin yemekleri arasında, lo mein, chow mein ve dim sum yer aldı. Japon yemekleri arasında, sushi, sashimi ve tempura yer aldı.
Meksika yemekleri arasında, taco, burrito ve enchilada yer aldı.
Amerikan yemekleri arasında, hamburger, hot dog ve pizza yer aldı.
2022 FIFA Dünya Kupası, Katar’da düzenlenen ve 21 Kasım – 18 Aralık 2022 tarihleri arasında yani kışın oynanan ilk futbol turnuvasıdır. Bu turnuva, Katar’ın tarihindeki ilk FIFA Dünya Kupası’dır ve aynı zamanda Ortadoğu ve Afrika’da düzenlenen ilk FIFA Dünya Kupası’dır.
Gastronomiyi Geliştirme
Katar, 2022 FIFA Dünya Kupası’nı fırsat bilerek gastronomisini geliştirmek için önemli adımlar atmıştır. Turnuva öncesinde, Katar hükümeti, “Katar 2022 Gastronomi Stratejisi”ni yayınlamıştır. Bu strateji, Katar’ın gastronomisini geliştirmek için 2030 yılına kadar gerçekleştirilmesi gereken hedefleri belirlemektedir. Çünkü Katar, bundan sonra da önemli spor etkinliklerine ev sahipliği yapmayı planlamış durumda.
Strateji, Katar’ın gastronomisini geliştirmek için dört temel alana odaklanmaktadır:
- Yerel mutfağın tanıtımı ve korunması,
- Uluslararası mutfakların tanıtımı,
- Gastronomi eğitim ve öğretiminin geliştirilmesi,
- Gastronomi turizminin geliştirilmesi,
Katar hükümeti, bu strateji kapsamında önemli yatırımlar yaptı. Örneğin, Katar’da yeni restoranlar ve kafeler açıldı, gastronomi festivalleri düzenlenmiştir ve gastronomi eğitimi veren merkezler kuruldu.
Bu yatırımlar sayesinde, Katar’ın gastronomisinde önemli bir ivme kazandı. Turnuva sırasında, Katar’da 200’den fazla restoran ve kafe hizmet verdi. Bu restoran ve kafelerde, Katar’ın yerel mutfağı ile birlikte, uluslararası mutfaklardan da yemekler sunuldu.
Türkiye’ye Katkıları
Halen Katar’da 72 Türk restoran açık durumda. 2022 FIFA Dünya Kupası, Türkiye’ye de önemli katkılar bu yönüyle katkı sağladı. Servis edilen ve baklava gibi Türkiye’den günlük gönderilen yiyeceklerin yanı sıra pek çok gıda tedariği de Türkiye’den yapılmıştır. Catering ile birlikte ele alınması gereken endüstriyel mutfak konusunda net bilgilere ulaşamadım. Bu alanda güçlü Türk firmaları bulunuyor. Hüseyin Bozdağ gibi birçok firmanın ekipmanları da Türk markaları olduğu biliniyor.
Bundan sonraki uluslararası spor etkinliklerinde gıdaların yanı sıra mutfak endüstrisinin de daha fazla öne çıkması gerekiyor.
Kırkpınar Gastronomisi
Türkiye’de de geleneksel spor etkinlikleri yapılıyor, ayrıca uluslararası etkinliklere ev sahipliği yapmak istiyor. Mesela, Edirne’deki Kırkpınar Güreşleri kendi gastronomi kültürünü de oluşturmalıdır. Galatasaray Futbol takımı küresel marka olma yolunda ilerlerken, Ali Sami Yen Spor Kompleksi’nde bir gastronomi kültürü yerleştirilmelidir. Diğer takımlar da öyle…
Türk gıda sanayi ve ev dışı tüketim sektörü uluslararası bu etkinliklerde daha aktif rol almalıdır.
(Yazıyla ilgili görüş ve düşüncelerinizi yazarlar@sentezmedya.com.tr adresine göndererek yazarımızla paylaşabilirsiniz.)
