Merkez bankası dijital para birimi veya küresel kısa adıyla CBDC, bir ülkenin merkez bankası tarafından kontrol edilen dijital fiat para birimdir.
Geleneksel bankacılık sisteminde her bankanın müşterileri için kendi işlem geçmişi veri tabanı vardır. Banka veya kredi kartınızla her alışveriş yaptığınızda, ödeme sizin için anlık görünse bile harcadığınız paranın kişi veya kurumun hesabına geçmesi günler alabilir. Bu düzen, günümüz blok zinciri teknolojileri düşünülürse, pek verimli olmadığı ve ayrıca hataya fazlaca yer bıraktığı görülebilir.
CBDC’de durum farklıdır. Bankalar kendi veri tabanları yerine bilgileri CBDC blok zinciri içerisinde saklar. Bilgileri değiştirmeye yetkisi olmayanlar tarafından değiştirilemez.
Geleceğin bankacılığı sadece parayı yönetmeyecek
Blok zinciri kullanımı açısından CBDC’ler kripto paralara benzerlik gösterse de, kripto blok zinciri herhangi tek bir kuruluş tarafından değiştirilemez. Ayrıca, CBDC ile kripto paralar arasında büyük bir fark var: Merkez Bankası Dijital Paraları temsil ettikleri fiat para biriminin fiyatına sabitlenir. Buna karşın kripto para birimleri piyasa talebine bağlı olarak hareket eder.
Dünyanın her yerinde Merkez Bankaları, 2014 yılından bugüne CBDC hakkında adımlar atıyorlar. Ukrayna, Güney Kore, İsrail gibi ülkeler CBDC çalışmalarına başladıklarını duyurdu. Hatta Çin, dijital yuan için test çalışmalarının sonuna gelmiş durumda.
Ülkemizde dijital para için planlamalar 2019 yılında başladı. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın Ekonomi Reform Paketi’ne ilişkin takvim kapsamında alt yapı çalışmalarının 2021 yılı sonuna kadar bitirileceği açıklandı. Testler başarılı olduğu takdirde 2022 yılı sonunda dijital liralar kullanıma çıkabilir.
Dijital para için yüksek bir motivasyona sahibiz. Öyle ki, Türk lirası son yıllarda çılgın enflasyon rakamlarıyla epey zayıfladı. Hatta tarihinin en değersiz dönemlerini yaşıyor diyebiliriz.
CBDC, merkez bankalarının para politikalarına hakim olmaları için güçlü ve uygun bir yol olabilir. Ayrıca, Türk Lirasının günümüzdeki kırılgan yapısı göze alındığında, küresel süper güçlerden önce CBDC’ye geçmek, ülkemizin yabancı paralar veya diğer manipülasyonlardan korumanın kolay bir yolu olabilir.
Merkez bankası rezervlerin enflasyonla değer kaybetmesi sadece ülkemizin yaşadığı bir durum değil. ABD, Çin’in dijital yuan hareketi nedeniyle doların statüsünü kaybetmesinden dolayı endişe duyuyor. 2020 yılında başlatılan dijital dolar çalışmaları doğrultusunda birden fazla proje yürütülüyor.
Merkez Bankası Dijital Paraları, spekülatif müdahalelerin olmasını engellemeyecektir. Ancak, Merkez Bankalarının geleceğe ayak uydurması için blok zinciri teknolojilerini benimsemekten başka seçenekleri olmayacaktır.
