Getir, Gorillas, Weezy ve Zapp gibiler şehrimizin sokaklarını ele geçiriyor. Ancak mobil alışveriş uygulamaları gerçekten başarısız olamayacak kadar büyük olmak için yarışıyor. Koridorlarda bir aşağı bir yukarı koşuşturan “toplayıcılar”, akıllı telefonlarda verilen, üst ekran aracılığıyla iletilen ve sürücüler tarafından müşterilere süper hızlı bir şekilde teslimedilen siparişleri toplarlar.
Yaz sabahı ortalama teslimat süresi dokuz dakika elli beş saniyedir. Bir yönetici bana “Bazen on dakikayı aşıyoruz” diyor. “Ama insanlar gerçekten şikayet etmiyorlar.”
Bu ‘’Darkstore ” (gölge mağaza), on-demand teslim (anında teslim) şirketi Gorillas’ın memleketi olan Berlin’de 16 mağazadan biridir.
Haziran 2020’deki lansmanından bu yana, yeni bir on-demand teslimat endüstrisinin parçası olan uygulama, milyar dolarlık bir değere ulaşan en hızlı Avrupa girişimlerinden biri haline geldi. Çinli oyun devi Tencent, hedge fonu Coatue ve diğerleri, Gorillas’a neredeyse çeyrek milyar sterlin biriktirdi. Bildirildiğine göre, dokuz haneli bir miktar daha aranıyor.
Gorillas’ CEO’su Kağan Sümer, şirketinin baş döndürücü büyümesini temsil ediyor. Yakın tarihli bir podcast’te “Lanet olası Ay’a gidersen, süpermarkete gitmemelisin” dedi.
Ama hızlı hareket edersen, bir şeyleri kırarsın. Ve Gorillas çok hızlı hareket ediyor; Birleşik Krallık dahil sekiz ülkede faaliyete geçti ve 10.000 kişiyi istihdam ediyor. Lansmanından bu yana şirket, çalışma koşulları, güvenlik gecikmeleri ve VC parasıyla beslenen bir gelir modeli konusunda bir dizi kötü basına katlandı.
Anonim kalmak isteyen bir şirket içinden biri WIRED’e “Bu boş bir iş, düşüşe geçmesi an meselesi” dedi. Yine de Q-Commerce’de (anında teslim) Sümer’in tüm asları elinde tuttuğuna inanan pek çok kişi var.
Bir teknoloji platformu üzerine inşa edilmiş olmasına rağmen, Q-Commerce aslında bir gerilemedir. Memphis’teki Piggly Wiggly Store, 1916’da dünyanın ilk self-servis süpermarketiolmadan önce, alışveriş yapanlar, kasada ödeme yapmak için yiyeceklerini toplayan tezgâhtarlara bir liste verirdi. Ama model tutmadı. Bundan sonraki on yıllar boyunca, müşterilerin, her zamankinden daha büyük ev eşyası hangarlarında toplamayı kendilerinin yapması bekleniyordu.
İnternetin gelişi, girişimcileri süreci bir kez daha tersine çevirmeye teşvik etti, ancak neredeyse tüm Web 1.0 girişimleri başarısız oldu. Sırasıyla bir saatlik ve otuz dakikalık teslimatlar sunan Kozmo ve Webvan gibi Q-Commerce firmaları nakit para harcadı ve dot-com balonunun notları haline geldi.
DoorDash ve Postmates gibi daha yeni markalar, mobilite veveri bilimindeki gelişmelerle güçlendiler. Covid-19 salgını, Avrupa’nın buzdolaplarını doldurma arayışında Gorillas’a katılmak için Weezy, Flink, Getir, Jiffy, Zapp, Glovo ve Cajoogibi özgün isimlere sahip bir dizi startup’ı doğurdu.
Avrupa market pazarı 2 trilyon sterlin değerinde veMcKinsey’e göre geçen yıl yüzde on değer kazandı. Karantinalar bizi evde yemek yemeye zorladığı için online market alışverişi 2020’ye göre yüzde 55 arttı.
Restoranlar ve dükkanlar yeniden açıldıkça bu düşüş düşebilir, ancak pandemi satın alma alışkanlıklarını tamamen değiştirmiş olabilir. 15 dakikada ürün teslim etmeyi vaat eden Londra merkezli bir girişim olan Weezy’nin kurucu ortağı veCOO’su Alec Dent, “Çevrimdışından çevrimiçine nesilde birkez görülen bir harcama değişimi olduğuna gerçekten inanıyorum ve Covid’ler bunu hızlandırdı” diyor.
İngiliz ve Alman tüketiciler pandemide giderek yüksek fiyattan ticaret yapıyor, daha kaliteli ve daha sürdürülebilir ürünler satın alıyor. Londra merkezli Weezy bunun üzerinde iddialı. En çok satan ürünleri avokado, muz, limon ve yulaf sütüdür. Dent, “Kaliteli bakkaliye ve hafta ortası kontör yükleme dükkanına çok önem veriyoruz” diyor ve ekliyor.”Biz sadece acil atıştırmalarla ilgili değiliz.”
Bu girişimler, geleneksel süpermarket endüstrisi tarafından eve teslimata yönelik yapılan girişimleri takip ediyor: İngiltere’de Tesco, Fransa’da E.Leclerc, Almanya’da Edeka ve İspanya’da Mercadona gelecek yıla kadar İngiltere dışında öne çıkmayacak olan Dent, “Önce İngiltere’de yüzde 100 doğru yapmak, sonra yurtdışına bakmak çok mantıklı” diyor.
O ve Q-Commerce’e yeni katılanların çoğu, platformlarını kendi iç pazarlarında geliştirmeyi seçti. 2015 yılında kurulan ve 700 milyon sterlinlik yatırım toplayan Getir’in kendine özgü mor-sarı mopedleri, yakın zamanda Türkiye’nin dışına çıktı. Adı “çevik” anlamına gelen Berlinli Flink, 220 milyon sterlinlik VC nakitini yalnızca Almanya’ya odakladı ve 33 şehirde darkstore (gölge mağaza) inşa etti.
Girişimci Vladimir Kholyaznikov, geçen Aralık ayındaLondra’da Jiffy’yi kurmadan önce Rusya’nın en büyük gıda perakendecilerinden biri olan X5’te iki yıl geçirdi. Firması, müşterileri ücretsiz teslimat, hızlı promosyonlar ve diğer tekliflerle cezbediyor.
Kholyaznikov, Almanya’da Flink’in Gorillas üzerinde üstün olduğuna inanıyor. “Bakkaliye işi, müşterileri elde tutmak vehane halklarıyla uzun süreli bir ilişki kurmakla ilgili” diyor ve ekliyor. “Bence yerel şampiyonlar uzun vadede daha verimli olacak.”
Gorillas’tan Sümer muhtemelen aynı fikirde değil (bu yazı içinkendisine ulaşılamadı). Şirketi, Uber, WeWork ve diğer Silikon Vadisi markaları arasında popüler olan ‘’scale-at-all-cost’’ modelini takip ediyor. Bu model ekonomik ölçeği öncelikli kılıyor.
Sümer, tutulamaz bir güç olmaktan zevk alan karizmatik birlider olarak kendisini gösteriyor. Teslimatçılar bu Haziran’da keyfi işten çıkarmaları, ağır teslimatları ve koruyucu donanımeksikliğini protesto etmek için Berlin’deki bir gölge mağazayı engellediğinde, Sümer bir şirket Slack kanalına “Bir yürüyen merdiven olacağıma değerleri korumak için ölmeyi tercih ederim’’ diye yazdı. Daha sonra sürücüleri ve kuryeleri “dış partilerin” emriyle siyasetle uğraşmakla suçladı.
Birkaç kurye, WIRED’e, kendilerine geç ödendiğini, hastalıkizni verilmediğini ve şikayetlerinin yönetim tarafından gözardı edildiğini anlattı. Geçen yıl Ekim ayında küçük birbisikletçi grubu Gorillas İşçileri Kolektifini kurdu. Şimdi Almanya’nın en büyük sendikalarından biri olan Verdi tarafından destekleniyor, 11.000’den fazla takipçisi var ve vahşi grevler yürütüyor.
31 Temmuz’da şehri yöneten Berlin Senatosu, şirkete karşı iş hukuku davası açtı. İşçi avukatı Pascal Croset, “Biraz Davut’a karşı Câlût’a benziyor” diyor. “Gerçekten ciddiler. Onlar [kuryeler] bir şeyleri değiştirme şansına sahipler.”
Soruşturmalar, Flink ve Gorillas’ın olağanüstü büyümesinin güvenliklerinde boşluklar bıraktığını gösterdi. Mart ayında teknoloji kolektifi Zerforschung, Flink’in sipariş verilerindeki bir sızıntıyı ortaya çıkarırken, Mayıs ayında 200.000 Gorillas müşterisinin ayrıntılarının ele geçirildiğini ve şirketin Lübnan’dan alınan temel, beyaz etiketli yazılımı kullandığını keşfetti.
Gorillas, WIRED’e sorunu “anında etkili bir şekilde” çözmek için çalıştığını ve şimdi “güvenlik sistemimizi doğrulayan ünlü bir dijital güvenlik kuruluşu” ile işbirliği yaptığını söyledi. Ancak, şirket içinden bir kişi, Haziran ayında WIRED’e, bu bölümün şirkette “bitirene kadar numara yap” kültürüne katkıda bulunduğunu söyledi; bu, Almanya’nın Müdürü Magazin’e göre, sattığı her üründe nakit kaybeden bir iş modeline yansıyor.
Bir çalışan, “Envanter yönetimi platformumuz neredeyse yok” diye ekliyor. “Şirketimizi neredeyse boş bir kabuk haline getiriyor… İlk defa olup bitenlerin etik olmadığını hissettiğim bir durumla karşı karşıyayım. Kesinlikle şeffaf değil –özellikle para kaybettiğini bildiğim bu şirketin finansal şeffaflığı. ”
Negatif nakit akışı, nadiren teknik başarının önündeki bir engeldir. Marketler yüksek maliyetli, düşük marjlı bir pazardır: en büyük perakendeciler bile yüzde iki ila üç karelde eder. Buna, teknoloji odaklı karanlık depolar, toplayıcılar ve binicilerden oluşan bir ağ kurmanın genel giderlerini de eklediğinizde, Sümer’in ışık hızı modeli anlam kazanmaya başlıyor.
Ayrıca: zaten başka bir yerde başarılı oldu. VC PicusCapital’in Pekin merkezli ortağı Alexander Kremer, “Çin’de bu trendi zaten yaşadık” diyor. “Kazananlar halka açıklandığında yarışma sona erdi.” Çin Q-Ticaret birkaç yıl önce patladığında, uzaya düzinelerce girişim başlattı. Şimdiye kadar sadece Dingdong Maicai ve Missfresh halka arz etti. Her ikisi de süper hızlı ölçeklendi. Her ikisi de SoftBank, Tencent ve Goldman Sachs gibi büyük yatırımcılar tarafından destekleniyor. Kremer, “Birim ekonomisi iyi değil” diye ekliyor. “Gerçekten güçlü yatırımcılara sahip olanlar, bu şirketleri ne olursa olsun destekleyenler, daha iyi şansa sahip olanlar.”
Kremer, Gorillas’ın Dingdong ve Missfresh’in liderliğini takip edememesi için hiçbir neden görmüyor. Ancak şişirilmiş değerlemelere karşı uyarıyor. Gorillas kısa süre önce, planların değiştirildiği bildirilse de, onu 4,3 milyar sterlin olarak değerlendirmek için 1 milyar dolarlık (701 milyonsterlin) bir finansman turu istedi. Getir, Haziran ayında 400 milyon sterlinlik bir turu kapattı ve değerini 5,4 milyar sterline çıkardı. Kremer, “Dingdong Maicai ve Missfresh, gelirlerinin iki ila üç katıyla ticaret yapıyor” diyor ve ekliyor. “Bunu Avrupa’ya uygularsanız, bu şirketlerin çoğu aşırı değerli görünüyor.”
Belirsiz kalan şey, geleneksel süpermarket zincirlerinin bu Q-Commerce yeni başlayanlara nasıl tepki vereceğidir. Sainsburys’ Chop Chop ve Tesco’s Whoosh gibi hizmetler artık bir saatlik teslimat sunuyor ve çevrimiçi platformlar hala daha geniş market pazarında tek haneli paya sahip. Avrupa’daki yüksek işçilik maliyetleri ile hibrit, hizmet olarak teslimat modelleri gelecek olabilir. Ne de olsa, Amerikan yemek dağıtım şirketi DoorDash, taze ürünlere döndüğünde bakkaliye uygulaması Gopuff’u hızla yakaladı. Berlin yemek dağıtım şirketi Wolt’un CEO’su Miki Kuusi, bakkaliyelerin genellikle zamanında teslim edilmesinin hazır yemeklerden daha kolay olduğunu iddia ediyor.
Büyük zincirler için teslimat uygulamaları karışılıklı kazançlar olabilir. Belki de bu yüzden Flink, Almanya’daki perakende devi Rewe ile ortaklık kurdu ve Fransız devi Carrefour, bu Haziran ayında Cajoo’ya yatırım yaptı. Cajoo’nun kurucu ortağı ve CEO’su Henri Capoul, “Carrefour’un çok sayıda varlığı, çeşitliliği, lojistiği ve bilgisi var” diyor ve ekliyor. “Ama teknolojiye sahip değiller.”
Kaynak: wired.co.uk
