Yazar: Çetin ÜNSALAN

Yeni ekonominin içinde en kritik iki başlık ne dersiniz? Muhtemelen herkesin aklına veri gelecektir. Elbette veri ve daha da önemlisi ondan elde edilen bilgi son derece önemli. Ama hayır en kritik başlıklardan birini veri oluşturuyor. İki ana girdi var ki, bunlar olmazsa, konu kapanıyor. Birincisi enerji ya da elektrik, ikincisi internet. Şayet bu ikisini temin edemiyorsanız, yeni ekonominin başlığı olarak düşündüğünüz her şey bir anda anlamsız kalıyor. Hani hikâyede var ya, komutan askeri çağırmış ve niye savaşmadıklarını sormuş. Asker beş nedeni olduğunu söyledikten sonra, birincisini cephane bitti diyerek paylaşmış ve komutan sözünü kesmiş. Gerisini anlatma… İşte bu iki girdi o…

Geçen hafta dünya ekonomi tarihinde bir ilk yaşandı. İlk kez bir şirketin piyasa değeri 4 trilyon doları aştı. Kurun gerçekçiliği tartışılsa da bugünkü değerler doğru kabul edilse, Türkiye’nin bir trilyon dolar büyüklüğe sahip olduğunu düşünürseniz, 4 Türkiye büyüklüğünde bir ABD şirketinden söz ediyoruz. Üstelik onu takip edenler de var. Bir dönem dünyanın ilk bir trilyon dolarlık şirketi kim olacak diye tartışılırken, kısa süre içinde şirketlerden biri 4 trilyon dolara ulaştı. En önemlisi bu bir finans ya da petrol şirketi değil. Çip üreticisi Nvidia şirketinden söz ediyorum. Özellikle son 15 yılda dünyanın ilk 10 büyük şirketinin de teknoloji odaklı şirketler olarak,…

Pandemi sonrası ekonomiye dair birçok dinamik farklılaşırken, hayatımıza giren yeni kavramlarla tanıştık. İnternetten alışverişin artması, yaş gruplarının ileri düzeye gelmesi, uzaktan çalışma sistemi derken, Avrupa’dan başlayarak bazı ülkelerde pilot bazlı uygulanan mesai gün sayısı… Beraberinde dijitalleşmeyi eş zamanlı okumayı gerektiren bu ilişki uygulandığı ülkelerde yüzde 15’lere varan verimlilikleri de beraberinde getirdi. Son olarak Polonya da haftada 4 gün mesaiyi test etmeye başlıyor. Burada yanıtı aranan soru şu: Teknolojinin getirisi mi, yoksa verimlilik mi? Aslında ilişkili bir durum. Teknolojinin ve otomasyonun getirileriyle birlikte, insanların gereksiz zaman kaybının önlenmesi ve mesai gününü düşürerek daha verimli saat/adam kalitesinin yakalanmasından bahsediliyor. Bunun maliyetlere de…

İran – İsrail hattında yaşananlar sıcak çatışma olmanın ötesinde teknoloji anlamındaki çıktılarıyla da incelenmeye değer bir fotoğraf veriyor. Şüphesiz meselenin insani boyutu, hiç kimsenin temenni etmeyeceği derecede acı. Ama yaşananları teknolojik mertebede okuyarak, ekonomik bir durum değerlendirmesi yapmanın da önemli olduğunu düşünüyorum. Öncelikle herkesin dikkatini çeken ve haberlere de yansıyan iki faktör var. Bunlardan birincisi drone teknolojilerinde gelinen nokta. Gerek savunma gerekse de atak yönünde, teknolojik gelişimin azımsanmayacak ölçüde ilerlediğini ve taşıma kapasitelerinin geliştirildiğini görüyoruz. Bugün belki savaştaki şahitliklerimiz, yarın kargodan lojistiğe, ulaştırmadan sensör teknolojilerine kadar yazılımla bezenmiş yepyeni ürünleri hayatımıza sokacağının izlenimini veriyor. Bir diğeri ise, sıcak çatışmaların ötesinde…

Tarihin en büyük veri ihlalinin yaşandığı günlerdeyiz. 16 milyar şifrenin sızdırıldığı haber oldu. Bu dünyada siber güvenlik meselesinin ve veri hırsızlığıyla doğan ekonominin boyutları hakkında fikir veriyor. Fikir verdiğini söylüyorum, çünkü bunun ekonominin değerinin tam olarak ne boyutlara ulaşacağını tahmin etmek bile güç. Şimdi bunu aklımızın bir kenarında tutup, en az bunun kadar önemli bir başka haberi aradan çıkıp size hatırlatayım. Fransa’daki Uluslararası Yazarlar ve Besteciler Birliği’nin verilerine göre yapay zekâ kullanılarak üretilen müzik, sadece bir eğlence vasıtası iken, bugün devasa bir ekonomiye dönüşmüş durumda. Verilere göre 2023 yılında 100 milyon dolar olan AI müzik gelirleri, 2028’de 4 milyar dolara…

Yapay zekâ son dönemin en tartışmalı konularından biri oldu. Aslında tüm teknolojiler gibi ya gereğinden fazla önem atfetildi; ya korkuldu ya da küçümsendi. Nedense insanlık bu tip gelişmelere belli bir olgunluk seviyesinde yaklaşamıyor. Bu nedenle de zaten risklerle fırsatları yönetmekte geç kalıp, nitelikli gelişmelerin genellikle kötü niyetli kişilerce daha hızlı geliştirilmesine yol açıyor. Oysa bugün için sadece bir asistandan söz ediyoruz. Mesele o kadar önemli gibi anlatıldı ki, bunun sosyal medyadan yapay zekaya bir özgürlük mücadelesi olduğu gibi bir algı yerleştirildi. Konu o kadar önemsiz anlatıldı ki, gelişmelerle birlikte gelen riskler toplumların genelinde yeterince algılanmaz hale dönüştü. Oysa dijital gelişmeleri…

İnsanoğlu her dönem teknolojik gelişmeler karşısında duygularını abartmıştır. Ama son dönemde yaşanan hızlı gelişme hazım sorununu da beraberinde getirdiği için, sosyolojik ve psikolojik problemleri daha çok önümüze getirir bir hal aldı. Dünya Sağlık Örgütü ve OECD tarafından ortaya konulan raporların sosyal medyanın insanlar üzerindeki olumsuz etkilerini ortaya koyan çalışması bu açıdan çok önemli. Dünyada 5,1 milyar insanın sosyal medya kullanıcısı olduğu günümüzde olayın amacını aştığı çok net görülüyor. Raporlara göre ortalama 6 saat, daha küçük yaşlarda da 8 saat zaman geçirilen sosyal medya iş performansında düşüşlerden psikolojik sorunlara kadar bir dizi başlıkla dünya ölçeğinde bir bağımlılık sorunu haline dönüştü. Öncelikle…

Teknolojideki tüm gelişmeleri büyük bir dikkatle takip ediyoruz değil mi? Bir tarafta elektrikli araçlar diğer tarafta yapay zekâ ve benzeri teknolojiler hayatımızı nasıl şekillendirecek bu sorunun yanıtının peşine düşüyoruz. Gelişmeleri kapsayan başlıklardaki her detay, biraz öngörü, biraz da olasılık hesaplarına dayanan fütüristik yaklaşımlar olarak tanımlanabilir. Ama hangi noktaya varacaksak, değişmeyen bir gerçek var. Tüm bu gelişmelerin elektrifikasyonu, bağlantılı olarak da enerji ihtiyacını yukarı yönlü iteceği saptaması. Bu nedenle de enerji üretiminde geleneksel bakış açılarından kurtularak ezber bozacak işlere yönelmek lazım. Mesela sürdürülebilirlik meselesinin bir maddesi olan yeşil enerjiyi, bugün sadece bir yönelim olarak da görebilirsiniz, kısa süre sonrasının yaptırımı olarak…

Son dönemin en popüler konusunu yapay zekâ oluşturuyor. Elbette önemli bir gelişme ve mercek altına alınması gerekiyor. Süreç içinde tüm süreçleri nereye götürecek, bununla ilgili net bir bilgi kimse de yok. Mutlaka işinizde sizi asiste etmesi için kullanmalı, ama işinizi teslim etmekten de uzak durmalısınız. Çünkü şehir efsanelerinin gölgesinde, bu teknolojinin risklerini ve faydalarını sayfalarca anlatabiliriz. Fakat her iki resmin ortasında bence çok az konuşulan ve riski de beraberinde getiren en önemli başlık, yapısı… Hayranlıkla konuyu yorumlayan yeni kuşağın da defansif bir biçimde reddeden eski kuşağın da atladığı nokta bu. Ülkemizde ihtisaslaşma deyince ne anlıyoruz tartışılır ama en büyük sıkıntımız…

Trafik kazaları ne yazık ki bu ülkenin kanayan yarası… Şehirler arası yollarda sıkıntılar yaşanıyor ama en çok şehir içindekilere dikkatinizi çekmek istiyorum. Bilhassa inşaat ve projeler kapsamında gündüz özel izinle yollara dökülen kamyonlara bakmanızı öneririm. En büyük dertleri ne? Kör nokta… Gerçekten de araçların yapısından kaynaklanan gerçeklikle kör noktaya denk geldiğinde tehlikeyi ya da bir başka sürücüyü görme şansı yok. Bu nedenle görmediği aracı, tampona takıp sürükleyenler de var, bu nedenle yaya ile kazaya karışanlar da… Hele ki mobilitenin arttığı şehir içi trafikte, bugün çok daha küçük araçların trafikte olduğunu düşünürseniz, meseleyi kişilerin inisiyatifine bırakmak aklı zorlayan bir tavır oluyor.…