Yazar: Çetin ÜNSALAN

Reklamlarda hâkim güç kullandığı iddiasıyla ABD, bugün en önemli firmalarının başında gelen Google’ın bölünmesini tartışıyor. Yeni bir gelişme değil aslında bu. Daha önce hepimizin yakından tanıdığı firmalara uygulanan bir yöntem. Bizde serbest piyasa adı altında insanların kuralsızlık algısının ne kadar yanlış olduğunun en güzel örneklerinden biri. Serbest piyasa ekonomisine karşı çıkanların da destekleyenlere de şunu söylemek isterim: Boş bir tartışma yapıyorsunuz; çünkü bizim ülkemizde serbest piyasa ekonomisi hiçbir zaman uygulanmadı. Çünkü bir ekonomide bu sistemin hayata geçmesi için iki temel sac ayağı var. Tam rekabet ve etkin denetim. Bizde hiçbir dönemde etkin denetim söz konusu olmadı bu da tam rekabet…

Dünyaca saygınlığı kabul edilen MİT’te görev yapan Prof. Dr. Daron Acemoğlu, herkesin yapay zekâ üzerinden senaryolar yazdığı bir süreçte, ezber boşan açıklamalarda bulundu. Üstelik yaptığı değerlendirmeler iktisadi olarak bakıldığında bir boşa harcama uyarısını da beraberinde barındırıyor. Meselenin çok abartıldığına dikkat çeken Acemoğlu yapay zekâya inandığını, ama bunun abartı yatırımlarla büyük bir ekonomik probleme dönme riski taşıdığını söyledi. Mevcut işlere bakıldığında, önümüzdeki 10 yılda sadece işlerin yüzde 5’inin yapay zekâ tarafından devrolmaya hazır olduğunun altını çizmesi önemliydi. Çünkü gerekçe buysa yüzde 5 ile ekonomik devrimin olmayacağı görüşü anlamlı hale geliyor. Acemoğlu’nun kaygısı boşa para harcanmaması yönünde. Dünyanın önde gelen şirketlerinin bu…

Yapay zekâ konusunda ilk yasal düzenlemeyle dünyadaki yeni ekonomik düzende önemli bir ön alan Avrupa Birliği, bunu destekleyip, tabanı geliştirmek üzere bir pakt kurdu. Gönüllük üzerine oluşturulan bu yapılanmada çeşitli sektörlerden 116 firmanın imzacı olması çok önemli. Bunun çok doğru okunması gereken bir başlık olduğunu düşünüyorum. Zira bu firmaların sektörlerinde dünya ölçeğinde etkin olma özelliği, ekonominin yeni dönemde hem düzenlemeler hem de yaptırımlar açısından rekabetin şekillenmesi adına fikir veriyor. Ağustos 2026’da yürürlüğe girecek bu yasaya Türk firmalarının da iyi çalışması ve adapte olmak üzere çalışmalarını hızlandırması lazım. Yapay zekânın iş yapış yöntemlerinin arasında vazgeçilmezliğe doğru ilerlediği bir çağda bunu göz…

Dijital ekonomi gündeme geldikten sonra, bilhassa blok zincir teknolojisi konuşulup, kripto varlıklar hayatımıza girdiğinden beri merkeziyetsiz yapıların ve özgürlük kavramının tema olarak işlendiğini görüyoruz. Elbette insanların özgür olması asıl arzumuz. Bunun tartışmaya açık bir noktası yok. Fakat etik davranan insanın zaten kanuna ihtiyacı yoktur. Aktivitesini belli prensipler doğrultusunda yürütür ve bu kanuna uygun olduğu için değil, doğrusu olduğundan yapar. Fakat tam özgürlük diye bahsedilen alanda, etik davranan insanlar kadar, etik kriteri olmayan kişilerin de özgürlük alanı bulduğunu unutmamak gerekir. Romantik tavırlarla sınırsız özgürlükten bahsedersek, bu güçlü olanın güçsüz olanı ezdiği bir zemine kayar. Nitekim örneğin Google davasında AB Komisyonu’nun verdiği…

Dünyada teknolojinin devreye girmesiyle birlikte herkes bir gelecek masalı yazıp, işin magazinini konuşurken, aslında üretimin türü, şekli ve ürünün kendisi değişiyor ama bunu yüksek oranda ıskalıyoruz. Yapay zekânın bir gün insanın yerini alıp almayacağını tartışmaktan, işlerimizde bu teknolojiden nasıl faydalanacağımızı konuşmaya zaman kalmıyor. Zaman ki bu ekonominin içinde hızlı değişimi dikkate alırsanız, en büyük sermayeniz. TÜİK çok kıymetli bir araştırma yaptı: Türkiye’deki girişimlerde bilişim teknolojileri kullanım oranlarını raporladı. Ne yazık ki ilk 100 işletmeyi bir kenara koyarsak, çok ders çalışmamız gerektiğini anlıyoruz. Araştırmanın çok fazlaca detayı var. Ama sadece yapay zekânın işletmelerde kullanıma oranlarını ele aldığımızda alarm noktasında kırmızı ışık…

Geçtiğimiz hafta otomotiv sektörü odaklı bir haber gündeme düştü. Almanya’nın dev otomotiv markalarından biri, yurtiçinde üretimdeki girdi maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle içeride fabrika kapatabileceğini duyurdu. Elbette bunun iktisadi tarafı var ve rekabet edebilirlik başlığını ayrıca tartışmaya açıyor. Hele ki Çin başta olmak üzere Uzakdoğu markalarının dünya pazarlarında yer bulmaya devam etmesi, konuyu bir tarafta sorunlu kılıyor, diğer tarafta ticaret savaşlarını tetikliyor. Fakat ben bunun bu kadar düz bir matematik olduğunu düşünmüyorum. Özellikle pandemide öne çıkan ve önemi daha çok anlaşılan bir kavram var. İçte üretim… Rekabetin buradan şekilleneceği ve bağımlılıkların azaltılma hedefine yönelik çalışmaların yapıldığı çok net görülüyor. O zaman firma…

Son veriler Türkiye’de internet kullanımının dünya ortalamasının çok üzerinde olduğunu gösteriyor. Bakanlık düzeyinde yapılan açıklamalara göre nüfusumuzun yüzde 87,1’i internet kullanıyor ve bu dünya ortalaması olan yüzde 67’nin çok üzerinde… Hatta buna nüfus etkisini de vurduğumuzda ezici bir oranda interneti kullandığımızı söyleyerek devam edersek, çok da abartmış olmayız. Ama asıl mesele interneti kullanmak mı, internetle ne yaptığınız mı? İnternetle sınırlı aşan bir nüfusun, aklındakini sınırları aşamaması büyük ölçüde tüketici toplum çerçevesinde kalmasına neden oluyor. Elbette ülkede yazılımdan bilişimin diğer dallarına kadar üretim yapanlar var. Ama insan ister istemez, bu alanda iyi bir kullanıcıyken, ülkenin de dünya bilişim sektöründeki ağırlığının daha…

Değişen ekonomik sistem içinde anahtar rol kimde diye sorsak, sanırım herkesin ortak fikri yazılım olur. Kodsuz sistemlerle sıradanlığın, yazılımcı olmayanların üzerine yıkıldığı, ama yaratıcılığın fark yaratırken, katma değeri çözümle birlikte sunduğu bu dönemde Türkiye’nin çok büyük bir potansiyeli var. Potansiyelimiz nereden kaynaklanıyor diye düşünebilirsiniz. Temel gerekçe şu: Dünyada gelişmiş ülkelerin çoğunda kurulan sistemler, insanların çözüm üretme kabiliyetlerini geliştirmek için ekstra çaba harcamasını gerektirir. Fakat sistemsizlik içinde, yıllardır ayakta kalmayı başaran Türk insanının bu alandaki avantajı, sorun karşısında çözüm üretme kasının gelişmiş olması. Yani bir sanayi devrimi ilk kez bize uygun geldi. Nitekim Türk yazılımcıların, dünyanın çeşitli noktalarında çözüm üretmekteki başarıları…

Geçtiğimiz hafta Beyaz Saray çok ilginç bir buluşmaya ev sahipliği yaptı. Dijital İçerik Üretimi Ekonomisi çerçevesinde yapılan buluşmaya, içerik üreten firmaların temsilcileri katıldı. Burada verilen mesajlar içerisinde en çarpıcı olan ise ABD Başkanı Biden tarafından dile getirilen şu ifadeydi: Gelecek sizsiniz… Bu esasında değişen ekonominin içerisinde, teknoloji ne kadar farklı noktalara giderse gitsin, içerik üretmenin, orijinal olmanın ve yaratıcılığın esas katma değer alanı olduğunu anlatan bir vurguydu. ABD Başkanları, rastgele konuşmaz. Orada politikaların da 50 yıllık ve enstitüler tarafından hazırlandığını ve yetkililerin bu devlet politikalarının sözcülüğünü, uygulayıcılığını yaptığını biliyoruz. Bu nedenle içerikçilere yönelik söylenen ‘gelecek sizsiniz’ ifadesini doğru okumak gerekiyor.…

Türkiye’nin tırım tırım para aradığını biliyoruz. Çok uzun zamandır istediğimiz finansmana ulaşamadığımız da açık. Bunda dünya koşullarının ve Türkiye ekonomisinin gerçeklerinin etkisi olduğu kadar, ekonomide dönüşümün ve buna uyumsuz görüntümüzün de etkisi var. Nitekim aynı problemin finans kesimi ve reel sektör arasındaki ilişkide de yaşandığı biliniyor. Peki 2 binli yıllarda dünyayla eş zamanlı bize de gelen, tüketim odaklı kullandığımız için bugün sorun olarak önümüzde duran o para nerede? Biz teze göre artık para kalmadı. Gerçekten öyle mi? Ne yazık ki bu da ekonomideki dönüşümü okuyamamaktan kaynaklanıyor. Aslında dünyada halen kaynak var ama borç arayan esnaf gibi bulabileceğiniz paralar değil. Artık…